บทที่ 1: ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับทุเรียนและโรคในทุเรียน

1.1 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับทุเรียน

ทุเรียน (Durian) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Durio zibethinus เป็นไม้ผลเขตร้อนที่มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในประเทศไทย มาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์ ทุเรียนได้รับการขนานนามว่าเป็น "ราชาแห่งผลไม้" (King of Fruits) เนื่องจากรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์และกลิ่นที่โดดเด่น

ทุเรียนเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ มีความสูงประมาณ 25-50 เมตร ลำต้นตรง เปลือกสีน้ำตาลเข้มหรือน้ำตาลแดง ใบเป็นใบเดี่ยว รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ ผิวใบด้านบนเป็นมัน ด้านล่างมีขนสีน้ำตาลแดงหรือสีเงิน ดอกทุเรียนออกเป็นช่อตามกิ่งและลำต้น มีกลิ่นหอม บานในเวลากลางคืน ผลทุเรียนมีรูปร่างกลมรี มีหนามแหลมปกคลุมทั่วผล เนื้อในผลแบ่งเป็นพู แต่ละพูมีเมล็ดขนาดใหญ่หุ้มด้วยเนื้อสีเหลืองหรือขาว ซึ่งเป็นส่วนที่รับประทานได้

รูปที่ 1.1: แผนภาพแสดงโรคและแมลงศัตรูพืชที่พบในทุเรียน

1.1.1 สายพันธุ์ทุเรียนที่นิยมปลูกในประเทศไทย

ประเทศไทยมีสายพันธุ์ทุเรียนมากกว่า 200 สายพันธุ์ แต่ที่นิยมปลูกเป็นการค้ามีเพียงไม่กี่สายพันธุ์ ได้แก่

1. หมอนทอง - เป็นสายพันธุ์ที่ได้รับความนิยมมากที่สุด เนื้อหนา สีเหลืองเข้ม รสชาติหวานมัน กลิ่นไม่แรงมาก
2. ชะนี - เนื้อละเอียด สีเหลืองอ่อน รสชาติหวานมัน มีกลิ่นอ่อน
3. กระดุม - ผลขนาดเล็ก เนื้อสีเหลืองอ่อน รสชาติหวานมัน
4. ก้านยาว - ผลรูปทรงกระบอก เนื้อสีเหลืองอ่อน รสชาติหวานมัน
5. พวงมณี - ลูกขนาดกลาง เนื้อสีเหลืองอมส้ม รสชาติหวานมัน

1.2 โรคที่พบบ่อยในทุเรียน

ทุเรียนเป็นพืชที่อ่อนแอต่อโรคหลายชนิด โดยเฉพาะในสภาพอากาศร้อนชื้น โรคที่พบบ่อยในทุเรียนมีดังนี้

1.2.1 โรครากเน่าโคนเน่า (Phytophthora Root and Stem Rot)

รูปที่ 1.2: ลักษณะอาการของโรครากเน่าโคนเน่าในทุเรียน

สาเหตุ: เกิดจากเชื้อรา Phytophthora palmivora ซึ่งเป็นเชื้อราที่อาศัยอยู่ในดิน

ลักษณะอาการ: อาการเริ่มแรกคือใบจะเหลืองซีด ไม่เป็นมัน ต่อมาใบจะเหี่ยวและร่วง กิ่งแห้งตาย บริเวณโคนต้นจะมีอาการเน่า มีของเหลวสีน้ำตาลแดงไหลออกมา เปลือกบริเวณที่เป็นโรคจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลดำ เมื่อใช้มีดถากดูจะพบเนื้อไม้เป็นสีน้ำตาลแดง

การป้องกันกำจัด:

• หลีกเลี่ยงการปลูกในพื้นที่ที่มีน้ำท่วมขัง หรือดินระบายน้ำไม่ดี
• ทำความสะอาดแปลงปลูก กำจัดวัชพืช และเศษซากพืชที่เป็นโรค
• ใช้สารเคมีป้องกันกำจัดเชื้อรา เช่น เมทาแลกซิล (metalaxyl) หรือฟอสเอทิล-อะลูมิเนียม (fosetyl-aluminium)
• ทาแผลที่เกิดจากโรคด้วยสารป้องกันกำจัดเชื้อรา

1.2.2 โรคใบจุด (Leaf Spot)

รูปที่ 1.3: ลักษณะอาการของโรคใบจุดในทุเรียน

สาเหตุ: เกิดจากเชื้อรา Colletotrichum gloeosporioides หรือ Pestalotiopsis sp.

ลักษณะอาการ: เริ่มแรกจะเกิดจุดสีน้ำตาลเล็กๆ บนใบ ต่อมาจุดจะขยายใหญ่ขึ้น มีสีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ ขอบแผลมีสีเหลือง บางครั้งกลางแผลจะแห้งและฉีกขาด ทำให้ใบมีรูพรุน ในกรณีที่เป็นรุนแรง ใบจะเหลืองและร่วงก่อนกำหนด

การป้องกันกำจัด:

• ตัดแต่งกิ่งให้ทรงพุ่มโปร่ง เพื่อให้อากาศถ่ายเทได้ดี
• เก็บใบที่เป็นโรคออกจากแปลงและทำลาย
• พ่นสารป้องกันกำจัดเชื้อรา เช่น แมนโคเซบ (mancozeb) หรือคอปเปอร์ออกซีคลอไรด์ (copper oxychloride)

1.2.3 โรคผลเน่า (Fruit Rot)

สาเหตุ: เกิดจากเชื้อรา Phytophthora palmivora หรือ Colletotrichum gloeosporioides

ลักษณะอาการ: เริ่มแรกจะเกิดจุดฉ่ำน้ำบนผล ต่อมาจุดจะขยายใหญ่ขึ้นและเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลถึงดำ เนื้อผลบริเวณที่เป็นโรคจะเน่าและมีกลิ่นเหม็น ในกรณีที่เกิดจากเชื้อรา Phytophthora จะมีเส้นใยสีขาวคล้ายสำลีเจริญบนผิวผล

การป้องกันกำจัด:

• ห่อผลด้วยถุงกระดาษหรือถุงพลาสติกเพื่อป้องกันการติดเชื้อ
• เก็บผลที่เป็นโรคออกจากแปลงและทำลาย
• พ่นสารป้องกันกำจัดเชื้อรา เช่น เมทาแลกซิล (metalaxyl) หรือแมนโคเซบ (mancozeb)
• หลีกเลี่ยงการทำให้ผลเกิดบาดแผล

1.3 แมลงศัตรูที่สำคัญของทุเรียน

นอกจากโรคต่างๆ แล้ว ทุเรียนยังมีแมลงศัตรูที่สำคัญหลายชนิด ซึ่งสามารถสร้างความเสียหายให้กับต้นทุเรียนและผลผลิตได้

1.3.1 หนอนเจาะลำต้น (Stem Borer)

ลักษณะและการทำลาย: ตัวเต็มวัยเป็นด้วงปีกแข็ง วางไข่ตามรอยแตกของเปลือกไม้ เมื่อไข่ฟักเป็นตัวหนอน จะเจาะเข้าไปกัดกินเนื้อไม้ภายในลำต้น ทำให้เกิดโพรงและท่อทางเดินภายในลำต้น ส่งผลให้ท่อลำเลียงน้ำและอาหารถูกทำลาย ต้นทุเรียนจะแสดงอาการใบเหลือง เหี่ยว และยืนต้นตายในที่สุด

การป้องกันกำจัด:

• ตรวจสอบต้นทุเรียนอย่างสม่ำเสมอ หากพบรูหนอนให้ใช้ลวดแข็งแยงเข้าไปในรูเพื่อกำจัดตัวหนอน
• อุดรูด้วยดินน้ำมัน หรือปูนแดงผสมน้ำส้มสายชู
• ฉีดสารกำจัดแมลงเข้าไปในรู
• ทาลำต้นด้วยสารป้องกันกำจัดแมลง

1.3.2 เพลี้ยแป้ง (Mealybug)

ลักษณะและการทำลาย: เพลี้ยแป้งมีลักษณะลำตัวอ่อนนุ่ม ปกคลุมด้วยผงแป้งสีขาว มักพบเป็นกลุ่มตามกิ่ง ใบ ดอก และผล เพลี้ยแป้งจะดูดกินน้ำเลี้ยงจากส่วนต่างๆ ของพืช ทำให้พืชอ่อนแอ ชะงักการเจริญเติบโต ใบเหลือง ร่วง และผลผลิตลดลง นอกจากนี้ เพลี้ยแป้งยังขับถ่ายน้ำหวาน ซึ่งเป็นอาหารของราดำ ทำให้เกิดราดำปกคลุมส่วนต่างๆ ของพืช ส่งผลให้การสังเคราะห์แสงลดลง

การป้องกันกำจัด:

• ตัดแต่งกิ่งให้ทรงพุ่มโปร่ง เพื่อลดที่อยู่อาศัยของเพลี้ยแป้ง
• ใช้น้ำฉีดล้างเพลี้ยแป้งออกจากต้น
• ใช้สารกำจัดแมลง เช่น ไทอะมีโทแซม (thiamethoxam) หรือไดโนทีฟูแรน (dinotefuran)
• ใช้ศัตรูธรรมชาติ เช่น แมลงช้างปีกใส หรือด้วงเต่าตัวห้ำ

1.3.3 หนอนเจาะผล (Fruit Borer)

รูปที่ 1.5: หนอนเจาะผลทุเรียน

ลักษณะและการทำลาย: ตัวเต็มวัยเป็นผีเสื้อกลางคืน วางไข่บนผิวผลทุเรียน เมื่อไข่ฟักเป็นตัวหนอน จะเจาะเข้าไปกัดกินเนื้อและเมล็ดภายในผล ทำให้ผลเน่าและร่วงก่อนกำหนด หรือหากเก็บเกี่ยวมาแล้ว เมื่อผ่าผลจะพบว่าเนื้อและเมล็ดถูกทำลาย ไม่สามารถบริโภคได้

การป้องกันกำจัด:

• ห่อผลด้วยถุงกระดาษหรือถุงพลาสติกเพื่อป้องกันการวางไข่
• เก็บผลที่ถูกทำลายออกจากแปลงและทำลาย
• ใช้กับดักแสงไฟล่อตัวเต็มวัย
• พ่นสารกำจัดแมลง เช่น คาร์บาริล (carbaryl) หรือไซเพอร์เมทริน (cypermethrin)

1.4 ความสำคัญของการตรวจจับโรคในทุเรียนด้วยเทคโนโลยี

การตรวจจับโรคในทุเรียนอย่างรวดเร็วและแม่นยำมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการจัดการสวนทุเรียน เนื่องจาก:

• การป้องกันการแพร่ระบาด: การตรวจพบโรคในระยะเริ่มต้นช่วยให้สามารถควบคุมการแพร่ระบาดได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• การลดความเสียหาย: การจัดการโรคอย่างทันท่วงทีช่วยลดความเสียหายต่อผลผลิตและต้นทุเรียน
• การลดการใช้สารเคมี: การตรวจจับโรคอย่างแม่นยำช่วยให้การใช้สารเคมีมีประสิทธิภาพมากขึ้น และลดการใช้สารเคมีโดยไม่จำเป็น
• การเพิ่มผลผลิตและคุณภาพ: การจัดการโรคที่มีประสิทธิภาพช่วยเพิ่มผลผลิตและคุณภาพของทุเรียน

ด้วยความก้าวหน้าของเทคโนโลยีการเรียนรู้เชิงลึก (Deep Learning) และการประมวลผลภาพ (Image Processing) ทำให้สามารถพัฒนาแอปพลิเคชั่นสมาร์ทโฟนที่สามารถตรวจจับและจำแนกโรคในทุเรียนได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ ช่วยให้เกษตรกรสามารถจัดการโรคได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

1.5 สรุป

ในบทนี้ เราได้เรียนรู้เกี่ยวกับความรู้พื้นฐานของทุเรียน สายพันธุ์ที่นิยมปลูกในประเทศไทย โรคที่พบบ่อยในทุเรียน ลักษณะอาการ สาเหตุ และการป้องกันกำจัด รวมถึงแมลงศัตรูที่สำคัญของทุเรียน ความรู้เหล่านี้เป็นพื้นฐานสำคัญในการพัฒนาแอปพลิเคชั่นสมาร์ทโฟนเพื่อตรวจจับและจำแนกโรคในทุเรียนด้วยโมเดลการเรียนรู้เชิงลึก

ในบทต่อไป เราจะศึกษาเกี่ยวกับความรู้พื้นฐานของไม้ผลอื่นๆ และโรคที่พบบ่อย เพื่อเป็นพื้นฐานในการพัฒนาแอปพลิเคชั่นให้สามารถตรวจจับและจำแนกโรคในไม้ผลชนิดอื่นๆ ได้ด้วย